Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w ciągu zaledwie półtora wieku przekształcił się z ruchu ludzi pilnie studiujących Biblię w poszukiwaniu prawdy w ogólnoświatową społeczność ponad dwudziestu milionów wyznawców.
GENEZA
Doktrynalnie, adwentyści są spadkobiercami ruchu Williama Millera z lat czterdziestych XIX wieku. William Miller — kaznodzieja, były kapitan armii amerykańskiej — był inicjatorem tzw. „ruchu drugiego adwentu”, który w latach 1831-1844 przetoczył się przez większą część Ameryki w postaci wielkiego ożywienia religijnego.
Opierając się na swoich studiach proroctw starotestamentowej Księgi Daniela, Miller wraz ze współpracownikami obliczyli, że Jezus powróci na ziemię 22 października 1844 roku. Kiedy Jezus nie pojawił się, uczestnicy ruchu doświadczyli tego, co nazwano później „wielkim rozczarowaniem”. W wyniku rozczarowania wiele tysięcy spośród uczestników ruchu millerowskiego odeszło od niego. Część z nich zwróciła się jednak ku Biblii w poszukiwaniu przyczyn rozczarowania. Wkrótce doszli oni do wniosku, że powyższa data została wyliczona prawidłowo, ale milleryci błędnie zinterpretowali wydarzenia z nią związane. Poszukujący doszli do przekonania, że proroctwo Biblii przepowiadało, iż Jezus nie powróci w 1844 roku, ale że rozpocznie wtedy specjalną służbę w niebie dla tych, którzy idą w Jego ślady.
Ta niewielka grupa chrześcijan, byłych uczestników przebudzenia millerowskiego, choć najmniejsza spośród grup, na które rozpadł się ruch Williama Millera, wkrótce skonsolidowała się wewnętrznie i dała początek współczesnemu adwentyzmowi, tj. Kościołowi Adwentystów Dnia Siódmego.
Wspólnota ta stanęła na mocnym gruncie nauki apostolskiej i pełnego zaufania do Biblii oraz dalszej, niezachwianej — oczyszczonej jednak z teologicznych uchybień milleryzmu — chrześcijańskiej wiary w drugi adwent Pana jako idei wiodącej.
BUDOWA FUNDAMENTÓW KOŚCIOŁA
(1844-1863)
Nazajutrz po tragicznym rozczarowaniu pastor Hiram Edson — jednen z wybitnych kaznodziejów ruchu millerowskiego — zwrócił uwagę na zagadnienie świątyni niebiańskiej i pośredniczej w niej służby Chrystusa.
Po przestudiowaniu tego ważnego zagadnienia biblijno-teologicznego, zrozumiano, że w roku 1844 — po upływie opisywanych przez Daniela (8,14) „2300 wieczorów i poranków” — miało co prawda nastąpić „oczyszczenie świątyni”, lecz nie świątyni-ziemi, czy świątyni-Kościoła, ale świątyni niebiańskiej. Studia nad teologią świątyni stały się kluczem do zrozumienia istoty millerowskiego rozczarowania. Innym opatrznościowym wydarzeniem było pojawienie się wśród młodej wspólnoty kościelnej charyzmatu proroczego. Ellen G. Harmon, późniejsza Ellen G. White, która w czasie „wielkiego rozczarowania” była nastolatką, wyrosła na obdarzonego talentami i charyzmą autora, mówcę i administratora, a była pełnym wiary doradcą całej „rodziny adwentowej” przez ponad 70 lat, aż do swej śmierci w 1915 roku. Adwentyści wierzą, że cieszyła się specjalnym Bożym prowadzeniem.
W roku 1844 wyłoniło się jeszcze jedno zagadnienie teologiczne. Była nim kwestia ważności i integralności dziesięciorga przykazań Bożych, czyli biblijnego Dekalogu, i związane z tym zagadnienie przestrzegania przykazania nakazującego święcenia siódmego dnia tygodnia, czyli chrześcijańskiej soboty, jako tygodniowego dnia odpoczynku i kultu religijnego.
Kierownictwo duchowe wspólnoty tworzyli pastorzy Jakub White, Józef Bates, Hiram Edson i inni, a także wspomniana wcześniej E. G. Harmon. Biblijna nauka o świątyni, darach duchowych i sobocie to pierwsze — obok wiary w Pismo Święte i powtórne przyjście Chrystusa, chrzest święty i Wieczerzę Pańską oraz inne podstawowe kanony wiary chrześcijańskiej — zasady doktrynalne nowo powstającej społeczności kościelnej. Wkrótce doktryna adwentystyczna wzbogacona została o dalsze nauki biblijne, np. antropologię biblijną, akcentującą jednolitą koncepcję osoby ludzkiej, będącej niepodzielną psychosomatyczną całością oraz łączącą się z tym biblijną naukę o śmiertelności duszy i darze nieśmiertelności przy zmartwychwstaniu sprawiedliwych, jak również pogłębiony wykład proroctw biblijnych Daniela oraz Apokalipsy. Scalenie tych zasad i ich doktrynalne ujęcie dokonało się na kilku konferencjach teologicznych, które odbyły się w roku 1848 — w okresie od kwietnia do listopada — m. in. w Rocky Hill i w Volney.
Na fundamencie Pisma Świętego wykształcił się adwentystyczny gmach prawd ewangelicznych, tj. religijny system doktrynalno-teologiczny wiary i moralności oraz doktryny społecznej współczesnego adwentyzmu. Każda nauka Pisma Świętego, znana i głoszona w pierwotnym Kościele apostolskim, praktykowana następnie w Kościele chrześcijańskim, znalazła w nim swoje odbicie.
Rozwojowi nauki religijno-moralnej i społecznej współczesnego adwentyzmu towarzyszyła pełna poświęceń i osobistych wyrzeczeń działalność ewangelizacyjna pierwszych pastorów adwentystycznych, którzy stosunkowo wcześnie zorganizowali wydawnictwo kościelne. Początki dzieła wydawniczego sięgają roku 1849. Wprawdzie pierwsze publikacje pojawiły się trzy lata wcześniej, lecz dopiero wtedy rozpoczęto systematyczne wydawanie czasopisma pt. „Present Truth” (Obecna Prawda). W roku 1852 zakupiono własny sprzęt drukarski.
Wspomniane czynniki przyczyniły się w dużej mierze do nawiązania łączności z rozproszonymi wyznawcami idei drugiego adwentu oraz spopularyzowania ich w środowisku zewnętrznym. Szczególnie popularne stały się zebrania ewangelizacyjne odbywane w dużych namiotach. W pracy kaznodziejskiej wyróżnili się pastorzy: Jakub White, Józef Bates, J. H. Waggoner, J. N. Loughborough i inni.
W tym samym czasie formowały się — choć nie bez wewnętrznych oporów — podstawowe zasady ustrojowe Kościoła. Elementarne formy organizacyjne, zwłaszcza dotyczące liturgicznego porządku nabożeństw, ustanowiono dość wcześnie (1850 r.). Potem doszły struktury organizacyjne. Z czasem rozwinął się dobrze funkcjonujący, oparty na wzorcach biblijnych, system organizacji Kościoła. System ten uwzględniał Pismo Święte jako naczelną regułę porządku kościelnego i karności kościelnej oraz demokratyzm apostolski, wyrażający się w idei powszechnego kapłaństwa wierzących, uznający autorytet ogółu wyznawców sprawujących swą władzę przez pochodzące z wyborów jednoosobowe i kolegialne organy władz kościelnych (system przedstawicielski).
Z luźnego związku mniej lub więcej wspólnych przekonań i praktyk religijno-kultycznych poszczególnych grup wytworzyła się w roku 1858 struktura lokalnych kościołów, tj. zborów. Był to początek kilkuszczeblowej struktury organizacyjnej Kościoła. Kierowniczy ośrodek Kościoła znajdował się w Battle Creek, w stanie Michigan. Na pierwszym zjeździe przedstawicieli zborów w roku 1860 społeczność przyjęła nazwę: Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, podkreślającą dwie ideowo-programowe zasady wiary (wiarę w drugi adwent Chrystusa i świętość soboty). W tym roku utworzono również Adwentystyczne Stowarzyszenie Wydawnicze jako korporację posiadającą status cywilno-prawny. W roku 1861 przyjęto projekt dalszych struktur organizacyjnych Kościoła i utworzono pierwszą diecezję , jednoczącą lokalne kościoły, czyli zbory, w stanie Michigan. W roku następnym — 1862 — zostały utworzone dalsze diecezje.
Połączenie diecezji w jednolity organizm kościelny i powołanie naczelnych władz Kościoła nastąpiło w dniach 20-23 maja 1863 roku w Battle Creek na pierwszym Zjeździe Krajowym Kościoła, zwanym Sesją Generalnej Konferencji Kościoła. Tam uchwalona została pierwsza konstytucja Kościoła. Na przewodniczącego Kościoła wybrano wówczas pastora Johna Byingtona, który tę godność piastował w latach 1863-1865. W ten sposób ukonstytuowany został ostatecznie Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, który przyjął oficjalną nazwę „Generalna Konferencja Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego” z Radą Naczelną Kościoła, zwaną „Komitetem Wykonawczym Generalnej Konferencji Kościoła”, na czele oraz jej przewodniczącym, zwanym prezydentem.
W chwili powstania Generalnej Konferencji, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego liczył zaledwie ok. 6.000 wiernych, w tym 3.500 ochrzczonych, posiadał jednak mocny fundament doktrynalno-ustrojowy, na którym mógł budować swą dalszą przyszłość.